Sông kia rày đã nên đồng
Chỗ làm nhà cửa, chỗ trồng ngô khoai…
(Trần Tế Xương)
Nhớ đồng…
Vào những năm 04, 05, khi còn công tác
tại Đại Lộc, những lúc rãnh rỗi tôi thường lặn lội nơi này, nơi kia để thăm
viếng người thân hay săn tìm chuyện lạ cho vơi bớt thời gian trống trải lúc xa
nhà. Vốn đam mê cây cảnh, trong một lần lang thang như thế trong vùng phụ cận
thị trấn, tôi tình cờ phát hiện và để ý ngay đến một gốc cây rất lạ, nằm ở góc
sân nhà của một ông cụ (ông N, ở Khu 8, thị trấn). Tôi còn nhớ sau lúc đến thăm
vườn nhà ông, khi ra về đến cổng ngõ, tôi đã có cảm giác gai người, kinh ngạc khi
đi ngang qua một con vật đen sì đang nghếch mõm trừng mắt nhìn mình chằm chằm.
Dừng lại hỏi thăm ông cụ, tôi mới biết đây là một cây đẳng cổ thụ, già cỗi, lại
có hình thù trông rất giống một con trâu mộng. Ông bảo, cây này ông mua về từ…
một đống củi, khi còn đi lái xe chở thuê cho người dân ở vùng núi Đại Sơn quê
tôi…
 |
| Bài viết được đăng trên Tập san Xuân Đại Lộc - 2015 |
 |
| …một con vật có hình thù rất lạ đang nhìn mình chằm chằm… |
Định tâm quan sát kỹ
“con vật”, bất giác tôi rùng mình vì nó giống một con trâu đến kỳ lạ với đầy đủ
các bộ phận như đầu, tai, sừng, mình, chân, đuôi... Mọi thứ đều có tỷ lệ khá
cân đối hài hòa tạo nên hình tượng một con trâu vô cùng sống động. Chiều cao
của cây khoảng 80 cm, dài 100 cm. Khối lượng cả cây và chậu (đường kính chậu
1,2 m) rất nặng, 4-5 người xê dịch không nổi, đến khoảng vài ba trăm ký. Vốn mê
“của lạ”, tôi đặt vấn đề ngay sau câu chuyện với ông nhưng ông đã từ chối không
bán. Ông bảo để nuôi cho nó lên cây xem thử thế nào đã…
Sau lần ấy, tôi quyết
tâm theo đuổi chậu cây lạ này và có rất nhiều lần ghé lại để thuyết phục ông
nhượng lại cho mình nhưng mọi chuyện đều không có ý nghĩa gì khi ông cứ một mực
chối từ.
Bẳng đi thời gian khá
lâu, cũng là lúc Dự án chỉnh trang đô thị tại thị trấn Ái Nghĩa được khởi động
và đẩy nhanh tiến độ. Nhiều nhà, vườn ở Thị trấn nằm trong khu quy hoạch phải
di dời để nhường chỗ cho khu đô thị mới đang được thi công… Và đó cũng là cơ
duyên may mắn cho tôi để được sở hữu “con vật” quý khi ông cụ bất đắc dĩ phải
đồng ý chuyển giao…
 |
| … đang nghếch mõm, nhìn về một cõi xa… |
Nó thuộc loài cây
đẳng, là loại cây sống nhiều ở vùng núi đồi Quảng Nam
Tôi bổng nhớ mấy câu thơ chất chứa buồn của cụ Trần Tế Xương. Rằng,
Tiếc nuối điều gì,
trâu ơi? Tôi mơ màng đi tìm câu trả lời cho… trâu. Và đây cũng là những cảm xúc
chủ yếu khiến cho tôi - người có duyên may sở hữu con vật quý, sau này đặt tên
cho tác phẩm là “Nhớ đồng”,
để diễn đạt về một bài học nhân sinh đắc giá khi môi trường sống của con người
đang ngày càng bị đe dọa, đến lũ trâu bò cũng không còn đất sống.
Ai cũng biết, báo
chí, các nhà khoa học, các học giả tâm huyết cũng từng lên tiếng rất mạnh mẽ về
nạn phá rừng, diệt ruộng nhưng mọi chuyện hầu như đều bị con người bỏ “ngoài
tai” và điều gì phải xảy ta vẫn cứ tiếp tục xảy ra. Người ta không chút chạnh
lòng, đan tâm đào đất lấy vàng, chặt phá cây rừng, xâm hại ruộng đồng, đào bới dã
man, đổ thải, để rồi biến những “bờ xôi, ruộng mật” thành những khu công nghiệp
bỏ hoang, những bãi chứa chất thải, những vùng tử địa…
Tôi bổng nhớ mấy câu thơ chất chứa buồn của cụ Trần Tế Xương. Rằng,
Sông kia rày đã nên
đồng
Chỗ làm nhà cửa, chỗ trồng
ngô khoai
Vẳng nghe tiếng cuốc
bên tai
Giật mình còn tưởng
tiếng ai gọi đò...
(Sông Lấp)
Hàng nhiều chục năm
trước, cụ Tú từng lên tiếng tiếc thương cho sự biến hóa của tự nhiên, sự bồi
lấp của dòng sông yêu thương đã "nên đồng" và biến thành "nhà cửa",
"ngô khoai", khiến ai cũng phải chạnh lòng thương tiếc.
Nhưng đó là sự biến
đổi của tự nhiên, là quy luật của đất trời khó ai có thể ngăn cản. Còn ngày
nay, mọi chuyện đã khác đi nhiều. Vì “cuộc sống” người ta không chỉ có đào sông
lấp bể, mà đến ruộng đồng cũng bị phá nát, làm những trò đâu đâu… Chính con
người đã và đang là kẻ từng ngày, từng giờ gây nên những thảm họa cho thiên
nhiên để rồi phải trả những cái giá khá đắc. Ngẫm lại, cái sự tiếc thương vào
hàng “kinh điển” đó của cụ Trần Tế Xương hẳn sẽ chẳng là gì nếu so với những đại
họa mà chính con người đã tạo ra và tự mình phải gánh chịu từng ngày... Ngẫm mà
thương cho lũ trâu đồng và cánh cò bay lã, vốn là cái thần để dệt nên những bức
tranh quê yên ả, đã dần dần biến mất khỏi nông thôn Việt Nam trong cái thời đại
mà người ta đã lấy một cái mẫu tự lạ lắc, lạ đế để đặt tên - Thời đại A-Còng
(@)...
Bổng nhớ lời trong
bài hát “À í a” của nhạc sỹ Lê Minh Sơn. Rằng,
“…Đàn trâu
Lững thửng qua cầu
Đất bán hết rồi
Đàn trâu về đâu?...”
Trâu ơi! Ruộng đồng
bị họ bán hết, rồi chúng mày sẽ về đâu?...
 |
…như một gã tình nhân đang yêu thương đắm đuối…
(Trong ảnh: Tác giả và cây đẳng Nhớ đồng)
Hình như tôi suy diễn
quá xa. Xin trở lại với con vật yêu của mình vậy...
Trong suốt thời gian
chăm bẵm “con trâu” đặc biệt này, nhất là sau khi hình ảnh
của "Nhớ đồng" được tôi giới thiệu trên trang mạng cá
nhân thì đã có nhiều người hỏi mua. Khi biết tôi không có ý định bán, họ đã tự
đưa ra giá khá cao nhưng tôi vẫn từ chối. Trong đó, đáng nói nhất là một Việt
Kiều ở Ca-li (Mỹ) gọi điện về khẩn thiết muốn mua nó với giá 30 ngàn đô-la, một
món tiền khá lớn nếu so với thu nhập của tôi, nhưng tôi vẫn không thể nào bán.
Bởi, từ khi “Nhớ đồng” ngạo nghễ áng ngữ đầu sân, nó thật sự
trở thành một hình tượng không thể thiếu trong sân nhà. Mãi chăm sóc cho cây,
cảm giác về một cây cảnh trong tôi đã tự nhiên biến mất tự khi nào, thay vào đó
là sự tồn tại của một… con thú cưng mà tôi phải có trách nhiệm chăm chút hàng
ngày. Mỗi chiều đi làm về hay trong những ngày nghỉ, dù nắng hay mưa, tôi gần
như từ chối rất nhiều cuộc nhậu không cần thiết để dành thời gian tắm rữa, chăm
sóc, ngắm nghía, chuyện trò với “con vật” yêu. Tôi thật sự đắm chìm trong niềm
hạnh phúc vô biên như một gã tình nhân đang yêu đương đắm đuối…
Nhưng ở đời, điều gì
cũng có thể xảy ra. Mọi chuyện chắc hẵn sẽ rất suôn sẽ với những dự liệu tốt
đẹp để tô thắm cho đời nếu như không có một ngày…
Biến cố…
Sau nhiều tháng cần mẫn chăm tỉa, đến lúc “Nhớ
đồng” đã khẳng định được giá trị của mình, không chỉ trong lòng chủ nhân mà còn
với nhiều người, dù chỉ nhìn thấy trong thoáng chốc. Tôi còn nhớ, nơi tôi ở lúc
bấy giờ (khu An Hà -Nguyễn Văn Trỗi, Tam Kỳ) dân cư còn khá thưa thớt, có khá nhiều
bãi cỏ trống người dân tận dụng để chăn thả trâu bò. Có một ông cụ cứ mỗi khi đưa
trâu bò đi ăn là ghé nhà tôi chỉ để ngắm nhìn và chuyện trò về “con vật”. Ông
bảo là “càng nhìn (ông) càng mê “con trâu” này…”. Ngoài ra, còn có rất nhiều vị
thực khách của nhà hàng bên cạnh cũng thường xuyên ngắm nghía, hỏi chuyện, mỗi
khi có dịp đến đây. Nhiều người trong số họ hỏi giá, có người còn tỏ ý muốn sở
hữu…
|
 |
…thay cho chú cái chậu cho đàng hoàng…
(Trong ảnh: Cây sau lần thay chậu)
|
Nhiều người biết đến và tỏ lòng yêu mến “con vật”,
càng thôi thúc tôi tìm cách để nâng giá trị cho tác phẩm. Ít nhất là phải thay
cho chú cái chậu đàng hoàng. Sau đó, khi điều kiện mặt bằng cho phép, vẫn có
thể tạo một tiểu cảnh hoành tráng cho cây…
Từ suy nghĩ đó, tôi phát họa một kế hoạch để từng
bước nâng tầm giá trị cho tác phẩm. Khởi đầu cho công việc hệ trong này, tôi đã
liên hệ đến một người quen chuyên làm chậu cao cấp ở tận Quảng Ngãi để đặt làm một
cái chậu hình chữ nhật, đúc bằng chất liệu bê tông – đá mài rất công phu. Rồi,
một ngày nọ, sau khi đưa được chậu về, tôi tiến hành tổ chức thay chậu cho cây.
Hôm đó là một ngày mưa bay rã rích. Giúp việc cho
tôi là bốn người đàn ông được tôi cậy nhờ từ xóm dưới. Cả bốn người xúm lại,
hợp lực để dời cây. Nhưng chừng như sức lực của bốn người đàn ông lực lưỡng thế
kia, loay hoay mãi vẫn không tài nào tách rời được cây ra khỏi cái chậu bê
tông, đường kính 1,2 mét. Họ hỏi ý kiến tôi. Không còn cách nào khác, tôi đồng
ý lấy bớt đất trong chậu. Nhưng lấy đến hơn một nữa số đất mà cây vẫn không tài
nào rời khỏi chậu cũ. Thế là bất đắc dĩ, tôi bảo họ cắt bỏ bớt rễ, để tháo đất…
Cây vào chậu mới càng xinh đẹp, quyến rũ và huyền
bí hơn tôi tưởng. Tôi càng vui mừng, xem như mọi chuyện đã thành công tốt đẹp.
Nhưng có ai hiểu được chữ ngờ…
Tiết trời tháng 9 vẫn cứ mưa rơi rã rích. Cây lá
vẫn xanh, nhưng đến cả tháng trời, cây đẳng vẫn chưa có thêm cái mầm non mới
nào. Rồi, tôi bắt đầu nhận ra cây xủ lá, rụng dần, rồi… chết.
Trời ạ! Tôi không thể tin được là cây sẽ chết.
Nhưng đến lúc tôi phải nhìn thẳng vào sự thật. Với kinh nghiệm nhiều năm, từng
làm… chết nhiều cây sống, tôi hiểu khó có thể có một kết cục hay hơn cho cây,
khi quan sát những dấu hiệu xấu sau vài tuần thay chậu. Nhưng “còn nước còn
tát”, tôi vẫn nuôi hy vọng, dùng nhiều giải pháp để cứu cây và chờ đợi… vào một
phép màu.
Nhưng sự thật vẫn là sự thật. “Phép màu” kia có
thật sự đến hay không, không rõ và tôi phải tin rằng một biến cố nghiêm trọng
đã xảy ra với cây và mình. “Nhớ đồng” vĩnh viễn chết khô sau một sự can thiệp thô
bạo và dữ dội đó. Tôi đau buồn. Một nỗi đau đớn khôn nguôi, không thể chia sẻ
cùng ai…
Một ngày nọ. Khi mọi chuyện đã an bày. Không thể
để mãi một khối gỗ chết khô ngoài trời. Nhưng tôi cũng không đủ can đảm để vứt
bỏ như đã từng cay đắng làm với nhiều trường hợp tương tự… Thế là tôi buộc lòng
phải tách gỡ, lúc đó, “Nhớ đồng” đã là
một khối gỗ khô nặng, hẳn ra khỏi cái chậu bê tông rồi mang nó vào, trịnh trọng
đặt lên chiếc bàn thấp làm bệ cho nó đứng để giữ gìn, bảo quản lâu dài – Một
khối gỗ lũa đã từng mang lại cho tôi nhiều cảm xúc, cay đắng, mặn nồng…
 |
| … một khối gỗ lũa đã từng mang lại cho tôi nhiều cảm xúc… |
Từ khi đưa cây khỏi
chậu, bày đặt trong nhà, đến nay thấm thoát đã gần 5 năm. Cũng chừng ấy thời
gian, đọng mãi trong tôi những nỗi lòng trắc ẩn. Tôi không thể và chưa bao giờ
nguôi ngoai một nỗi buồn thương, day dức về lỗi lầm đã phá vỡ một cơ hội hiếm
có trong đời, đã từ chối hay chính xác hơn là làm hỏng một báu vật của Thế gian
đã từng có ý dành tặng cho riêng mình. Ngày ngày ngắm nhìn những gì còn lại, cảm
xúc về những kỷ niệm với Nhớ Đồng vẫn cứ mãi dâng trào trong tôi. Những lúc như
thế, tôi lại nghe văng vẳng, xa xăm những câu thơ xưa của cụ Tú, bằng một giọng
ngâm da diết đến não lòng…
Tam Kỳ, 12/2014
(Lê Thạnh/Comaihoa)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét