CÂY TÙNG ĐEN - TRÀ XƯƠNG ĐEN

TP tùng đen bonsai mini và suiseki Hòa Bình
(Lê Thạnh)

Cây tùng đen, còn gọi là "trà xương đen", "tràng đen" hay "cứt chuột", có tên khoa học là "Diospyros vaccinioides lindly", thuộc dòng "thị, trâm" thực vật rừng. Tùng đen có lá kép lông chim, mọc dày, rậm. Kích thước lá nhỏ như đầu đũa, màu xanh bóng đậm. Điều đặc biệt là lá tùng đen có tuổi thọ rất cao, có thể tồn tại trên cành từ 1 đến 2 năm mới thay lá, thế nên khi tác phẩm bonsai tùng đen được trưng bày trong phòng thiếu ánh sáng thì cây vẫn có thể giữ nguyên màu xanh bóng từ 3 đến 4 tháng, thậm chí nửa năm mà không rụng. Tùng đen có thân thuộc loại gỗ cứng, võ ngoài có màu đen và cây phát triển rất chậm. Cây trưởng thành ra hoa và kết quả. Quả non có màu xanh bóng đến khi chín chuyển sang màu đen (vì thế mà người địa phương ta gọi nó là cây cứt chuột).

Đây là loài cây đặc hữu của Quảng Ninh, phân bố nhiều ở các vùng đồi núi ven biển, đảo đá. Ở Trung Quốc, tùng đen được tìm thấy ở vùng Lĩnh Nam (tuy không nhiều) và rất được giới chơi cây bản địa ưa chuộng. Theo quan niệm của người Trung Quốc, đây là loại cây phong thủy, có tác dụng trừ tà, khử độc. Từ quan niệm này cùng với đặc điểm bền bỉ trong môi trường ánh sáng yếu đã khiến cho cây tùng đen được trọng dụng trong lĩnh vực cây nội thất cao cấp.Vào khoảng chục năm trước, từng có chuyện người Trung Quốc tràn qua các tỉnh phía bắc nước ta để tìm kiếm, thu mua với số lượng lớn và giá cao, khiến cho người dân Quảng Ninh và các vùng lân cận lùng sục khai thác triệt để loài cây này. Từ lý do đó, hiện nay số lượng tùng đen ngay tại quê hương của nó (Quảng Ninh) cũng đã trở nên khan hiếm, nhất là đối với cây có kích thước lớn, hình dáng đẹp. Và điều đáng nói là, theo tin do một số anh em chơi cây phía bắc cung cấp, hiện đang có nhiều thương lái người Trung Quốc mang cây tùng đen bonsai thành phẩm nhập ngược trở lại Việt Nam và chào hàng với giá bán rất cao. Cao hơn rất nhiều lần giá mà họ đã thu mua tại đây vào những năm trước...

Hiện nay, tài liệu viết về cây tùng đen, trong nước và cả nước ngoài còn rất hiếm hoi. Chỉ một số trang tra cứu về khoa học thực vật, rải rác trên một vài trang mạng xã hội là có đề cập đến nhưng không thật đầy đủ và chuyên sâu. Điều đó gây khó khăn thật sự cho những ai quan tâm và nghiên cứu về loài cây quý này.

Hôm nay, 13/11/2019, Nhà Dị có được may mắn bắt gặp và sở hữu một cây tùng đen, gần thành phẩm, dạng bonsai mi ni khá đẹp, được chuyển về từ Quảng Ninh. Thế nên, để chia sẻ niềm vui, Nhà Dị xin mạo muội công bố vài dòng tư liệu được góp nhặt và biên tập lại về cây tùng đen để bạn bè thân hữu quan tâm tham khảo. Hy vọng rằng với những gì đang có ban đầu, cây tùng đen nhà Dị sẽ chóng trưởng thành để mang lại những điều tốt đẹp về sau…

Tam Kỳ, 13/11/2019
Lê Thạnh