Cây dành dành, không chỉ làm kiểng

Một TP dành dành bonsai - Lê Thạnh
(Ảnh chụp 12/2015)

Cây dành dành thuộc họ cà phê, có tên khoa học là Gardenia Jasminoides Ellis, còn được gọi là chi tử, thủy hoàng chi. Cây cao khoảng 1- 2m, lá to, mọc đối, hình thuôn trái xoan hoặc bầu dục dài, trơn bóng.

Hoa dành dành màu trắng và có mùi hương rất thơm, thường mọc riêng lẻ. Quả hình trứng, cho thịt màu vàng, bên trong chứa nhiều hạt, vị đắng. Dành dành ra hoa vào tháng 3-5, cho quả vào khoảng tháng 6-10. Khi quả chín già, ngắt bỏ cuống rồi phơi, sấy khô.

Cây dành dành là loại cây phổ biến của Đông Nam Á, mọc hoang ở những nơi có nước như ven suối, phổ biến ở các tỉnh Nam bộ, bên cạnh đó loài cây này rất nổi tiếng trong việc trồng làm cảnh, hay lấy quả đề làm thuốc và để nhuộm thức ăn (bánh xu xê, thạch) không độc hại và chống ô nhiễm không khí. Chính vì vậy, nhiều gia đình thường chọn dành dành để làm cây cảnh trong vườn nhà.

Theo nghiên cứu của y học cổ truyền, quả dành dành có tính hàn, vị đắng, tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, hạ huyết áp, trị đau họng, mắt đỏ, da vàng, thổ huyết, máu cam, tiểu tiện ra máu. Các nghiên cứu của Tây y lại cho thấy trong quả dành dành chứa một glucozit màu vàng gọi là gacdenia và các chất tanin, pectin, tinh dầu.

Một số bài thuốc để trị bệnh của dành dành:

Tiểu ra máu: 50g hạt dành dành sao đen, sắc với nước, uống ngày 1 thang.

Viêm kết mạc mắt: Quả dành dành 9g, kim cúc 9g, cam thảo 3g, sắc uống.

Viêm thận cấp: Hạt dành dành 15g, bồ công anh 40g, hoạt thạch 30g. Sắc uống ngày 1 thang.

Mụn nhọt: quả dành dành 12g, bồ công anh 15g, kim ngân hoa 8g, sắc với nước, uống mỗi ngày 1 thang, liên tục trong 7 ngày.

Chứng mất ngủ, nóng ruột bồn chồn: 10 quả dành dành rang vàng với nửa chén đậu đen rang, sau đó cho vào 2 bát nước đun cạn còn nửa chén gạn ra để nguội uống.

Chữa bỏng do nước sôi: quả dành dành đốt thành than hòa với lòng trắng trứng gà, bôi lên chỗ bỏng.

Chữa trẻ con sốt nóng: 7 quả dành dành, đậu xị 20g, nước 400ml sắc còn 200ml chia 3 lần uống trong ngày.

Chữa viêm gan virus: hạt dành dành 16g, nhân trần 16g, rau má 20g, cam thảo đất 16g. Sắc uống ngày 1 thang.

Chữa nôn mửa: Quả dành dành (sao) 10g, trần bì 10g, tinh tre 10g, gừng sống 5g sắc với 400ml nước còn 100ml, uống nóng làm 2 lần trong ngày.

Trị cảm sốt thương hàn: quả dành dành 16g, hậu phác 12g, chỉ thực 10g. Nước vừa đủ sắc còn 1/3, chia uống ấm trong ngày.

Trị chảy máu cam: quả dành dành đủ dùng, sao cháy, tán nhỏ, thổi vào mũi.

Thảo Nguyên (tổng hợp)

(Theo Caythuocvietnam.vn)